Deel II: De periode van 1795 tot 1954 [bron: www.tuindorpoost.nl].
In 1795 maakten de gerechten plaats voor municipaliteiten, en vanaf 1813 voor gemeenten. Deze hadden geen rechterlijke macht meer, maar functioneerden alleen nog als bestuursorgaan. Het gerecht Oostveen ging bijna naadloos over in de gemeente Maartensdijk. Deze gemeente besloeg het hele gebied tussen Utrecht en Hilversum en was lange tijd de grootste gemeente in oppervlakte van Nederland (ca. 20 km. bij 5 km.). In 1823 werd het gebied rond de gasfabriek aan de Blauwkapelseweg door annexatie bij Utrecht gevoegd.
Vanaf het begin van de 19e eeuw komen we de naam “Voordorpse Landen” niet meer tegen. Het gebied heet van dan af “Voorveldsche Polder”.
Rond 1820 werden in opdracht van Koning Willem I de forten Blauwkapel en De Bilt aangelegd als onderdelen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Naar aanleiding van de Frans-Duitse oorlog (1870-1871) werd bij wet van 1873 besloten de verdedigingswerken te verbeteren door het aanleggen van “gedekte gemeenschapswegen”, wegen, die door een dijk beschermd werden. De Hoge Dijk en de Ezelsdijk vormden zulke wegen.
De Hogedijk werd aangelegd langs het stuk Blauwkapelseweg, dat sinds 31 oktober 1958 Prof. Jordanlaan heet (vanaf de bevrijding heette de Hogedijk “President Rooseveltweg”). Aan de oostzijde van de Hogedijk werd ca. 1879 een hoge beschermwal aangelegd, waarlangs men ongezien troepen en geschut kon verplaatsen van fort De Bilt naar fort Blauwkapel. De grond, die nodig was voor de wal, werd ter plekke uitgegraven. Zo ontstond een gracht, die tot de dag van vandaag bekend staat als “De Put”. De wal werd in de jaren zestig geslecht, de Put bleef. Vaak wordt “de Put” verward met Het Zwarte Water. Het Zwarte Water loopt echter langs de Zaagmolenkade, door Tuindorp (de polder Twaalfhoeven), ondergronds langs de Reinwardtlaan en komt uit bij Blauwkapel.
De Hogedijk vormde samen met de Kapelstraat en de Blauwkapelseweg de rijksweg van Utrecht naar Hilversum.
De Ezelsdijk was het gedeelte van de Hooftdijk, dat van het huidige Eykmanplein via de Esveldstraat en de Huizingalaan liep en op het einde naar rechts afboog om over te gaan in de Willem Barentszstraat. Toen de Oosterspoorbaan door de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij was aangelegd, was de afbuiging net achter de overweg. In 1896 werd het laatste deel verlegd naar het oosten en kwam via de Heemskerkstraat in het midden van de Willem Barentzstraat uit. Wel bleef er een voet/fietspad langs het spoor. Dit pad is nog steeds in gebruik. Links van de knik kwamen in de jaren dertig de MIT-(tennis) banen, die ’s winters dienst deden als ijsbaan. De Hoofddijksche Wetering liep langs de Ezelsdijk.
Het is gissen, waaraan de naam “Ezelsdijk” te danken is. Er zijn veel verklaringen in omloop, die alle iets aantrekkelijks hebben, maar tegelijk onbewijsbaar zijn. Het lijkt aannemelijk, dat er een verband is tussen de oude naam van de Willem Barentsstraat (Ezelsweg) en de naam Ezelsdijk. Beide liepen immers in elkaars verlengde. Op de hoek van de Willem Barentzstraat en de Biltstraat lag de “Ezelsbrug”.
Bij de ingang van de Hoge Dijk was sinds 3 september 1834 een tol, in het begin voor koetsen, later voor auto’s en fietsen, vanaf 1923 alleen nog voor auto’s. Het witte tolhuis stond aan de Ezelsdijk bij de toegang tot de Hogedijk, vlak bij het huidige eerste huis van de Jordanlaan, tegenover het huis op de hoek van de Esveldstraat en de Blauwkapelseweg. Op het Eykmanplein dus. Het werd gesloopt bij de aanleg van de Eykmanlaan op de grond van de vroegere Volksbondtuinen. Deze volkstuinen werden vanaf 22 februari 1913 verhuurd door de Bond tegen het Drankmisbruik en verhuisden bij de aanleg van de Eykmanlaan naar de Winklerlaan. De naam werd gewijzigd in: “De Driehoek”.
Links: Het Tolhuis. Gezicht op het Oude Tolhuis aan den Blauwkapelschen weg bij Utrecht. Potloodtekening door K. Roelants 1933/1934. Rijksarchief Utrecht.
Rechts: Gezicht op de tol vanaf de Blauwkapelseweg. Geheel links het witte tolhuis. Achter de slagboom het begin van de Hogedijk (Jordanlaan) met daar achterlangs duidelijk zichtbaar de verdedigingswal. Rechts het begin van de Ezelsdijk. Op deze plaats bevindt zich nu het Eykmanplein. Foto gemaakt in ’n winter tussen 1895 en 1905 door A.C. Thomann. R.A. 53940
In 1935 werd de tol verplaatst naar het einde van de Hoge Dijk ter hoogte van de Magnuslaan. Dit, omdat er via Tuindorp een sluiproute was ontstaan. De laatste tolbaas Goof Verheul was in 1949 een speeltuin begonnen. Aanvankelijk met ups en downs, maar op 1 juli 1952 kon speeltuin “De Pan” officiëel worden geopend. Toen de tol op 1 april 1953 werd opgeheven, werd Verheul fulltime speeltuinbaas.
De annexatie van de Voorveldsche polder door Utrecht op 1 januari 1954 luidde een nieuwe fase in in de ontwikkeling van het gebied.